اولین نیستیم ...!! اما بهترینیم

كتيبه اورارتويي بسطام

اين كتيبه به روساي دوم (45-685ق.م) پسر آرگشتي دوم تعلق دارد و به مناسبت بناي پرستشگاهي براي خالدي(خداي بزرگ اورارتو)در اين ناحيه كنده شده است.

اسماعيل ديباج«نويسنده كتاب (آثار باستاني ابنيه ي تاريخي در آذربايجان (در سال 1364.ش درباره تاريخچه اين سنگ نوشته است:در بالاي درب قلعه مخروبه ي قديمي بسطام (در چايپاره) كتيبه ي سنگي به طول 72 و به عرض 56 سانتي متر در 16 سطر به خط ميخي باقي مانده است كه متاسفانه چند سال قبل ضمن سنگ هاي ديگر در ساختمان پلي بر روي رودخانه آغچاي در حوالي قریه كسيان بكار برده شده بود تا اينكه چند سال بعد اين سنگ تاريخي از ساختمان پل در آورده شد و به موزه ايران باستان تحويل داده شد.

آقاي دكتر محمد جواد مشكور((نويسنده كتاب تاريخ اورارتو و سنگ نبشته هاي  هاي اورار توئي در آذربايجان )) بعد از بيان محل سنگ مي نويسد :مرحوم حاج امين پاشاخان بيات ماكو كه از خوانين آن نواحي بودة سنگ نبشته  را در پاي پلي بر روي رودخانه آغچاي در محلي به نام قريه «كسيان» نصب كرد .

بعد از مرگ امين پاشا خان پل به انهدام و خرابي نهاد و محمد صادق خان بهلولي فرزند آن مرحوم  به دليل پي بردن به ارزش سنگ نبشته  آن را از پاي پل  كند و به خانه خود در ماكو برد.

بعد از انتقال سنگ نبشته  ياد شده توسط آقاي بهلولي به شهرستان ماکو ، عده اي از اين جريان باخبر شدند ولي به دليل اطلاع نداشتن از ارزش سنگ نبشته ، دم بر نياوردند تا اينكه براي اولين بار كُنت كِنيس  در سال 1910 ميلادي اين كتيبه را در ماكو كشف كرد و عكس آن را به به ژنرال هو تم شيند لر فرستاد و او نيز آنرا براي پروفسور سايس در لندن ارسال كرد تا اينكه سايس عكس آنرا در كتيبه در جمله انجمن شاهنشاهي آسيائي لندن در سال 1912 منتشر كرد.

ولي در چند سال قبل فاضل ارجمن آقاي اسد الله موسوي ماكوئي نماينده ماكو در مجلس شوراي ملي ، دوباره اين سنگ نبشته را در شهرستان ماكو كشف كرد و به اداره ي فرهنگ آن شهرستان تحويل داده و عكس و شرح آن را به طور كامل در روزنامه اطلاعات منتشر ساختند((محمد جواد مشكور))

مشخصات و ویژگی های سنگ نبشته

این کتیبه نفیس از نوع سنگ های ته نشین رسوبی سبزرنگ بوده که ضخامت آن یازده سانتی متر ،وزن آن 110 کیلوگرم،طول آن 72 و عرض آن 52 سانتی متر می باشدکه بر روی آن 16 خط موازی به خط فاصله سه و نیم سانتی متر به خط اورارتویی حک شده است.

چگونگي قرائت  سنگ نبشته

پس از کشف سنگ نبشته مزبور ، شوراي مركزي جشن هاي بيست و پنجمين سده ي بنيانگذاري شاهنشاهي ايران عكس اين كتيبه را كه از طرف آقاي اسدالله موسوي در روزنامه اطلاعات به ثبت رسيده بود براي ترجمه نزد پروفسور هاينز لوشاي رئيس هيات باستان شناسي آلمان در ايران فرستاد.پروفسور لوشاي نيز آن عكس را نزد پروفسور((هينتس )) استاد دانشگاه گوتينگن در آلمان ارسال داشت پروفسور نامبرده در مدت كوتاهي به نامه ي آقاي هاينز لوشاي پاسخ داد و مشار اليه نامه اي به سناتور بوشهري ، نايب رئيس شوراي مركزي جشن هاي بيست و پنجمين سده بنيانگذاري شاهنشاهي   ايران ،در مورد ترجمه ي سنگ نبشته ارسال داشت.

  متن سنگ نبشته

((روسا پسر ارگيشتي اين معبد  را براي خالدي،خداي اورارتو برپا كرد .به نيروي خالدي خداي   روسا پسر ارگيشتي سخن مي گويد

 اين سرزمين خالي بود و چيزي در اينجا برپا نشده بود همانطوري كه خالدي به من فرمان داده است من در اينجا بنا ساختم و اين جا را شهر روسا ناميدم روسا پسر آرگيشتي مي گويد : هركس كه اين سنگ نبشته را منهدم كند و بدان زيان رساند يا آن را بشكند خالدي خداي   اورا بوسيله خداي هوا و خداي آفتاب و خدايان ديگر بر خواهد انداخت و در زير آفتاب،نامي  از خود نگاه نتواند داشت منم روسا پسر آرگيشتي شاه نيرومند ،شاه كشور ها ،شاه شاهان ، سرور شهر توشپا))

 این کتیبه  مهمترین عامل مورد توجه قرار گرفتن دژ بسطام به شمار می رود